در مناسبات و در منازعات اجتماعی میانگین نفوس هر جامعه نقش بنیادی در میزان بهره برداری اعضای آن جامعه از نعمات، تسهیلات و امکانات دارد. به این صورت که اولویت استفاده مردم از امکانات همواره با اجتماعی است که از قدرت نفوس برخوردار باشد.

بنابراین مولفه جمعیت؛ اصلی ترین نقش اقتدار یک جامعه را به عهده دارد و از منظر جامعه شناسی؛ در میان مولفه های مختلف رشد یک جامعه، نیروی انسانی؛ سرمایه پراهمیّت آن جامعه بوده و عنصر اساسی راهبرد سیاسی اقتصادی و اجتماعی محسوب می گردد.

فراتر از پیشرفتهای تکنولوژیک و موازی با دانش روز جهانی؛ حرکت رو به جلویِ متوازی با جهان مدرن جهت توسعه درهر جامعه ای نیاز به مولفه جمعیت و نیروی انسانی فعال دارد.

ورود به بحران پیری جمعیّت و سالمندی ۲۴ درصد نفوس کشور در ده سال آینده، آژیر خطر تهدید موالید، ازهم گسیختگی اجتماع کوچک خانواده، تک فرزندی بودن خانواده های موجود بدون تجربه رابطه خویشاوندی نزدیک و تنهایی های منجر به افسردگی های دامنه دار، ورود فرد به انزوای یگانه خویش به دلیل فقدان رابطه خواهر برادری و … را به دنبال دارد. آنهم در دنیای مدرنی که تمامی دُوَل؛ دهه ها قبل به رویکرد ترویج فرزند آوری روی آورده و همچنان دنبال راهکارهای نوین و انگیزه مند جهت حمایت از افزایش جمعیت و بالا بردن سطح نیروی کارآمد و فعال جامعه هستند.

بحران کاهش جمعیت و بی تفاوتی جامعه نسبت به آینده منزوی نسلی که هیچ تجربه خویشاوندی (خاله، عمه، دایی و عمو)را نخواهد داشت، جامعه ای که هرم جمعیتی نیروی فعال و پویا برای گرداندن چرخهای سیاست اقتصاد و اجتماع نداشته و موجودیت جوانان آن نیز به مراقبت و رسیدگی به افراد کهنسال دهه بعدی خواهد پرداخت؛ منجر به سیاهچال جمعیتی خواهد شد که فرصتی برای جبران مافات نخواهد داد و نسلها زمان نیاز خواهد بود تا به هرم جمعیتی مد نظر نایل گردد.

از اینرو، دولت باید تدابیری برای پاکسازی گره های ذهنی خانواده ها مبنی بر شعار دروغین والقایی “فرزند کمتر زندگی بهتر” بیندیشد، راهبردهایی که به واسطه آنها والدین اقناع شوند که فرزندآوری ارتباطی با هیچ یک از مولفه های دین، سیاست، حکومت و … نداشته و بحث از جمعیت و نفوس؛ یک مساله امنیتی در نجات نسلها از انزوای جهانی بوده و آسیبهای کاهش نسل و زاد و ولد کمتر در دراز مدت متوجه تک تک اعضای جامعه خواهد بود و ورود هر کودک به زندگی هر خانواده، متضمن امنیت و قدرت خانواده خود او خواهد بود. در این راستا؛ مداخله و عملکرد نهادهای آموزشی و سازمانهای مردم نهاد بسیار در بحث جوانی جمعیت اساسی می نماید.

نهادهایی که به دور از القای نگاه سیاسی و بی واسطه مباحث جهان سیاست و بدون مرتبط ساختن بحران جمعیتی با سیاست، تلاش کنند خانواده ها را به آن سطح درک از ارتباط تنگاتنگِ امنیت با جمعیت و نفوس جامعه؛ نائل گردانند تا به آگاهی از اینکه برای رشد عاطفی خانواده و فرزندان نیاز به فرزند آوری ضرورت دارد رسیده و بدانند کودکان آنها در کنار خواهر و برادر خود رشد بهتر و تربیت سالمتری را تجربه خواهند کرد.

گره نخوردن مسائل اجتماعی به مسائل سیاسی؛ مساله ای است که بحث مقابله مردم برای همکاری و همراهی جهت رشد نیازهای اجتماعی و منوط بودن رشد جامعه به مباحث اجتماعی از جمله فرزندآوری و ارتقای سطح کیفی و کمّی خانواده را کمرنگ کرده و روحیه مساعدت مردم برای جلوگیری از آسیبهای ناشی از کاهش زاد و ولد را تقویت می کند.

بحران نفوس و پیری جمعیت، صرفنظر از اینکه بحران توسعه انسانی است، بحران اقتدار و امنیت ملی بوده و اثرات منفی آن در کوتاه مدت آشکار می گردد. از آنجا که نیروی انسانی هر کشوری بزرگترین عامل تهدید عوامل بیگانه می باشد، باید تمامی ارکان جامعه از حاکمیت، دولت، مجلس و ملت نسبت به اولویت مساله حساس بوده و با ایجاد راه بندهای لازم در جهت کاهش جمعیت و فرهنگ سازی برای ازدیاد نسل و ترغیب خانواده ها نسبت به تعدّد فرزندان خود به صورت سلسله مراتبی اقدام نمایند.

شاید نخستین گام و موثرترین قدم در این مسیر، تزریق امید به بستر خانواده ها و یآس زدایی از آینده ابهام آمیز کودکان از طریق فراهم نمودن امکانات و تسهیلاتِ تحصیل رایگان، ازدواج آسان و شرایط سهل اشتغال جوانان باشد.

یادداشت: مینا اصلانی